Stereotactische radiotherapie (SRT) is al decennia een belangrijke behandeloptie voor een beperkt aantal hersenmetastasen. In de afgelopen jaren wordt het ook toegepast bij meerdere hersenmetastasen. Radiotherapeut-oncoloog dr. Jaap Zindler ontwikkelde prognostische modellen voor het geïndividualiseerd voorspellen van overleving of de terugkeer van hersenmetastasen na SRT. Een mogelijke vervolgstap is isotoxisch doseren en het combineren van SRT met immuuntherapie.
Voor zijn promotieonderzoek over SRT bij hersenmetastasen1 startte Zindler in 2017 een trial naar SRT versus totale schedelbestraling bij patiënten met meer dan drie hersenmetastasen. ‘Bij maximaal drie metastasen in de hersenen was SRT de standaard’, vertelt hij. ‘Bij grote metastasen bestond af en toe een operatie-indicatie. Onderzoek wees uit dat bij vier of meer metastasen de resultaten van SRT vergelijkbaar waren met SRT bij maximaal drie metastasen. De richtlijn ging toen nog uit van SRT tot en met drie hersenmetastasen en van totale schedelbestraling bij vier of meer. We kunnen mensen met hersenmetastasen niet genezen, de winst van SRT zit in het sparen van het gezonde hersenweefsel. Tijdens SRT wordt de hersenmetastase bestraald met een hogere dosis dan bij totale schedelbestraling. We wilden onderzoeken of SRT daarom een betere kwaliteit van leven en misschien overleving geeft dan totale schedelbestraling. Maar juist in die tijd namen targeted therapy en immuuntherapie een vlucht als behandelingsoptie voor hersenmetastasen. Met meer behandelopties wilden longartsen en oncologen steeds vaker SRT dan totale schedelbestraling, ook bij patiënten met meer dan drie hersenmetastasen. Ook vanuit de patiënten kwam de roep hierom, vanwege het besef dat totale schedelbestraling beperkt effectief is en tot ernstige bijwerkingen leidt. Al snel begonnen steeds meer centra SRT toe te passen bij patiënten met meer dan drie hersenmetastasen en liep de inclusie in de trial moeizaam.’
Alternatief
In deze ontwikkeling speelde ook de Britse Quartz-studie2 een rol. Deze toonde aan dat toepassing van dexamethason hetzelfde resultaat gaf als totale schedelbestraling met dezelfde kwaliteit van leven bij patiënten met longkanker, toegepast in situaties waarbij de arts of patiënt twijfelde of totale schedelbestraling zinvol was. Zindler: ‘Dit is een patiëntencategorie met een beperkte prognose. Desalniettemin was het opvallend dat totale schedelbestraling bij deze patiënten geen voordeel bood. Mede door deze trial viel de basis weg voor totale schedelbestraling als standaardbehandeling voor patiënten met vier of meer hersenmetastasen.’
