Bahce vertelt dat er veel gaande is op het gebied van immuuntherapie in combinatie met een operatie en chemotherapie, bij vroeg-stadium en lokaal gevorderde niet-kleincellige longkankers. ‘Hierdoor zijn er veel mogelijkheden om de impact van immuuntherapie te onderzoeken. Welke combinatie van behandelingen het beste is, is nog grotendeels onbekend. Vandaar dat er veel interesse is voor dit vakgebied’, aldus Bahce.

Het unieke aan de INCREASE-studie is volgens Bahce dat patiënten worden voorbehandeld met chemoradio- en duale immuuntherapie. En omdat de patiënten ook geopereerd zijn, is het effect van de behandeling goed te meten. ‘De pathologische complete respons lijkt te correleren met een verbeterde ziektevrije overleving. Met alleen neoadjuvante chemoradiotherapie wordt die maar bij 30 procent van de patiënten bereikt. Door de toevoeging van ipilimumab en nivolumab stijgt dit naar 63 procent. Dat is een verdubbeling. Dat roept allerlei vragen op, en juist die prikkelende boodschap wilde ik brengen met mijn presentatie.’ Bahce somt een aantal van die hypotheses op, ‘Is het de synergie tussen de CTLA4-remmer ipilimumab en de radiotherapie die dit veroorzaakt heeft? Zijn alle vier de modaliteiten van voorbehandeling nodig om dit resultaat te bereiken of kan het met een modaliteit minder? Kun je met een lagere dosis chemotherapie – en dus met minder bijwerkingen – ook soortgelijke resultaten bereiken? Is deze duale immuuntherapie de beste combinatie of kan je beter een immuuntherapiecombinatie maken met andere compounds?’

‘Om echt de praktijk te veranderen, is meer bewijsvoering nodig’, stelt Bahce. ‘Maar nu hebben we al wel de suggestie gegeven dat deze toevoeging werkt en veilig is in ziekenhuizen die hier ervaring mee hebben.’ In zijn ziekenhuis, de locatie VUmc van het Amsterdam UMC, kan de duale immuuntherapie al worden gegeven: ‘Maar dan moet heel het behandelteam er klaar voor staan en exact volgens het protocol werken, onder strikte monitoring. Meestal zijn de bijwerkingsprofielen dan te managen.’ Hij voegt eraan toe dat deze behandeling effectief is voor patiënten met moeilijk te opereren tumoren. ‘Het gaat hierbij om de locatie van de tumor in de long: groeiend naar naburige structuren zoals de borstwand.’ Hij schat dat er in Nederland zo’n dertig patiënten per jaar voor deze behandeling in aanmerking komen.

‘Indrukwekkend’, dat vond Daphne Dumoulin de studie naar de invloed van luchtverontreiniging op het ontstaan van longkanker bij niet-rokers. De onderzoekers vergeleken de concentraties van stofdeeltjes onder de 2.5 micrometer (PM2.5) wereldwijd, zoals fijnstof en dieselpartikels, met de mondiale prevalentie van mensen met een EGFR-mutatie.¹ Wat opvalt is dat de gebieden met verhoogde concentraties PM2.5, zoals de Sahara en delen van Azië, overeenkomen met de gebieden waar de onderzoekers meer mensen vonden met een EGFR-mutatie. ‘Mogelijk is er een relatie tussen blootstelling aan PM2.5 en prevalentie van EGFR-mutaties. De onderzoekers hebben dat verder niet onderzocht, maar dat zou je graag willen weten.’

Wat de onderzoekers wél deden, in een ander deel van de studie, was muizen met een EGFR- of KRASmutatie blootstellen aan PM2.5 fijnstof. ‘Het blijkt dat ze daarna kanker krijgen. PM2.5-fijnstof of een EGFR- of KRAS-mutatie alleen is daarvoor niet voldoende, maar de combinatie wel. Kennelijk is blootstelling aan luchtvervuiling samen met één van deze mutaties voldoende om kanker te ontwikkelen.’

De onderzoekers zagen ook dat zich bij gezonde niet-rokers pathogene mutaties ontwikkelden in een klein deel van de cellen, zoals EGFR- en KRAS-mutaties. Als die cellen in een muismodel worden blootgesteld aan PM2.5 doet zich een toename voor van interleukine-1 beta (IL-1ß). ‘IL1ß zorgt voor vermeerdering van het aantal type-II alveolaire cellen, wat een rol kan spelen bij het ontstaan van kanker. Tegelijkertijd weten we dat je met canakinumab IL-1ß kunt remmen, en daarmee mogelijk zelfs tumorgroei bij deze groep kunt afremmen of voorkomen. Dat was geen onderdeel van de studie, maar het heeft me aan het denken gezet. Canakinumab zou dus mogelijk een rol kunnen spelen bij het voorkomen van longkanker bij niet-rokers die worden blootgesteld aan PM2.5. Ik hoop dat dat verder wordt uitgezocht.’