Biomarkers worden meestal bepaald op de primaire tumor of een biopt daarvan. Omdat dit niet altijd patiëntvriendelijk of mogelijk is, zijn liquid biomarkers in opkomst. Moleculair bioloog dr. Remond Fijneman, hoofdonderzoeker bij het Antoni van Leeuwenhoek-Nederlands Kanker Instituut, schetst hoever deze ontwikkeling inmiddels is gevorderd bij het colorectaalcarcinoom.
Voor alle zekerheid eerst maar even het geheugen opfrissen: liquid biomarkers, wat zijn dat ook alweer? ‘Liquid biomarkers is een overkoepelende term voor alle biomarkers die aanwezig zijn in lichaamsvloeistoffen’, zo schetst Fijneman het werkveld. ‘Binnen de oncologie gaat de belangstelling daarbij momenteel vooral uit naar het tumor-DNA dat na afsterven van tumorcellen terechtkomt in het bloed. Dit celvrije, circulerende tumor-DNA, in jargon ctDNA genoemd, vormt op papier een alternatief voor het tumorweefsel zelf als het gaat om biomarkeronderzoek.1 En het weinig invasieve karakter van de liquid biopsie maakt het verkrijgen van ctDNA patiëntvriendelijk. Dat opent daardoor de mogelijkheid om het verloop van de biomarkers nauwkeurig in de tijd te volgen. De belangrijkste vraag hierbij is momenteel: wanneer is het zinvol en/of heeft het toegevoegde waarde zo’n ctDNA-analyse uit te voeren? Het ultieme doel daarbij is meer gezondheidswinst tegen lagere kosten’, definieert Fijneman.
Screeningsinstrument
Biomarkeronderzoek aan de hand van ctDNA zou in theorie op verschillende momenten in het ziekteproces toegevoegde waarde kunnen hebben. ‘Je zou de aanwezigheid van ctDNA kunnen gebruiken als screeningsinstrument, als instrument om de tumor te karakteriseren en de optimale behandeling te kiezen, en om vervolgens het effect van de behandeling te volgen en eventuele terugkeer van de ziekte tijdig te kunnen waarnemen’, vat Fijneman de mogelijkheden samen. Zover is het echter nog niet. ‘Voor elk van die mogelijke toepassingen moet je eerst bewijzen dat het gebruik van ctDNA identieke of betere uitkomsten oplevert dan de bestaande technieken en metingen. En dat het gebruik van ctDNA goed is in te passen in de dagelijkse klinische routine én kosteneffectief is, liefst kosteneffectiever dan de bestaande werkwijze.’
