Omdat patiënten na een hoge dosis bestraling van hersenmetastasen of een primaire hersentumor steeds langer leven, komt symptomatische cerebrale radiatienecrose steeds vaker voor. Radiotherapeut-oncoloog drs. Edith Dieleman (Amsterdam UMC) doet hier onderzoek naar. Zij hoopt enerzijds de neurologische klachten te kunnen verminderen en anderzijds de dosis en bijwerkingen van dexamethason te kunnen verlagen.
Dieleman behandelt al jaren patiënten met hersenmetastasen met stereotactische bestraling. Volgens de richtlijn Hersenmetastasen uit 2020 kan stereotaxie worden toegepast bij patiënten met minder dan tien hersenmetastasen met een totaal volume dat kleiner is dan 30 cm3 of met een individueel volume aan hersenmetastasen dat kleiner is dan 20 cm3. Bij patiënten die stereotactisch worden bestraald, wordt in de follow-up elke vier maanden een MRI van de hersenen gemaakt. Dieleman: ‘Een paar jaar geleden zag ik bij enkele patiënten dat de plekken die ik stereotactisch bestraald had, groter werden door necrose in het bestraalde gebied en oedeem eromheen. Het kan dan gaan om tumorprogressie of om radiatienecrose. Met een MRI-perfusiescan kunnen we meestal onderscheid maken tussen radiatienecrose, kwaadaardige tumorgroei of een mengbeeld van beide.’ Radiatienecrose veroorzaakt meestal geen symptomen. Eén op de tien patiënten krijgt symptomatische cerebrale radiatienecrose. Dieleman vertelt dat verschillende factoren het risico op het krijgen van cerebrale radiatienecrose bepalen. ‘Zo weten we dat het risico hoger is na een hoge bestralingsdosis, bij een hoge dosis per fractie bij een grote tumor en bij een groot bestralingsvolume. Dat is ook zo na herbestraling en bij bestraling in combinatie met chemotherapie of radiosensitizers.’
Symptomatische cerebrale radiatienecrose begint vaak met epilepsie, focaal neurologische uitval of intracraniële drukverhoging. De verhoogde hersendruk veroorzaakt hoofdpijn, misselijkheid, braken, duizeligheid en sufheid. ‘Bij klachten van hersenoedeem geven we dexamethason. Dat heeft geen effect op de necrose zelf en de bijbehorende neurologische klachten. Het lukt vaak niet om de dexamethason te verlagen bij patiënten met symptomatische radiatienecrose. Daar zoek ik een oplossing voor.’ Samen met medisch specialisten uit een consortium van ziekenhuizen doet Dieleman onderzoek naar de effectiviteit van het middel bevacizumab op radiatienecrose; ze werken nu opnieuw aan een gezamenlijke aanvraag bij het KWF.
