Vorig jaar schaarde de redactie van Nature Medicine NADINA onder het handjevol klinische studies ‘that will shape medicine in 2024’. De presentatie van de eerste resultaten van de studie door prof. dr. Christian Blank (Antoni van Leeuwenhoek) tijdens ASCO 2024 laat zien dat NADINA deze belofte inderdaad gaat inlossen. Neoadjuvante immuuntherapie bij patiënten met stadium III melanoom blijkt superieur aan adjuvante (immuun)therapie. En sneller en goedkoper.
De NADINA studie kwam natuurlijk niet uit de lucht vallen. De basis ervoor werd op de kop af tien jaar geleden gelegd in het Antoni van Leeuwenhoek, toen Blank samen met zijn collega prof. Ton Schumacher onder het genot van een kop koffie brainstormde over hoe de potentie van de enkele jaren daarvoor succesvol geïntroduceerde immuuntherapie bij melanoom het beste kon worden benut. ‘Immuuntherapie was toen voorbehouden aan patiënten met gemetastaseerd melanoom. Wij waren van mening dat immuuntherapie, in de vorm van PD1- en/of CTLA4-blokade, vooral zeer effectief zou kunnen zijn bij de behandeling van resectabel stadium III melanoom. En dan met name als je de immuuntherapie zou geven in een neoadjuvante setting. Op theoretische gronden verwachtten we namelijk bij neoadjuvante immuuntherapie door de aanwezigheid van de primaire tumor een sterkere en immunologisch bredere respons van het afweersysteem tegen de tumor dan bij adjuvante behandeling. Bovendien zou je de tumor en/of aangedane lymfeklieren na verwijdering kunnen gebruiken om te zien hoe goed de patiënt op de behandeling heeft gereageerd. Op geleide van die respons zou je kunnen beslissen of er nog een adjuvante behandeling nodig is.’
Stap voor stap
Op basis van dit idee voerden Blank en zijn collega’s sindsdien diverse (kleine) klinische studies uit. Studies die stap voor stap toewerkten naar de NADINA-studie, de eerste gerandomiseerde fase 3 studie die bij macroscopisch stadium III melanoom neoadjuvante immuuntherapie rechtstreeks vergelijkt met adjuvante immuuntherapie. Allereerst toonden de fase 1 OpACIN (n=20) en fase 2 OpACIN-Neo (n=86) studie aan dat neoadjuvante immuuntherapie uitvoerbaar en veilig is en inderdaad leidt tot een brede immuunrespons.1,2 Een hoog percentage patiënten vertoonde bovendien een complete respons in de tumorbevattende lymfeklier en bleef na het verwijderen van de lymfeklieruitzaaiingen langdurig progressievrij zonder aanvullende behandeling.
