Als bij combinatiebehandelingen met immuuntherapie bijwerkingen optreden, dan is het van belang uit te zoeken welk medicijn de boosdoener is. Vaak is het goed mogelijk om bijwerkingen vroeg te diagnosticeren en snel te behandelen. Goed contact met de patiënt, internist-oncoloog, verpleegkundig specialist en verschillende orgaanspecialisten, is daarvoor van groot belang, menen dr. Sofie Wilgenhof en Renske Horinga.
Patiënten met gemetastaseerd heldercellig niercelcarcinoom komen in aanmerking voor combinatietherapie met pembrolizumab en axitinib, avelumab en axitinib of dubbele immuuntherapie met ipilimumab en nivolumab. Deze combinatietherapieën kunnen het leven van patiënten significant verlengen, maar een aanzienlijk deel van de patiënten ontwikkelt bijwerkingen die interventie behoeven. ‘Soms is het bij zo’n combinatietherapie duidelijk door welk medicijn een bijwerking ontstaat’, vertelt internist-oncoloog Wilgenhof. ‘Een verhoogde bloeddruk bijvoorbeeld is een rechtstreeks gevolg van de tyrosinekinaseremmer axitinib. Er wordt dan gestart met bloeddrukverlagende medicatie of soms een aanpassing van de dosis van de TKI .’
Andere klachten, zoals diarree en leverfunctiestoornissen, kunnen veroorzaakt worden door beide medicijnen van de combinatietherapie. Er zijn goede methoden om uit te zoeken waar de klachten vandaan komen, aldus Wilgenhof. ‘Bij een patiënt die diarree krijgt, stoppen we de TKI even. Zo’n TKI heeft een korte halfwaardetijd. Als de diarree vlak na het pauzeren verdwijnt, dan is de TKI waarschijnlijk de veroorzaker. Bij aanhoudende diarree is een darmontsteking als gevolg van de immuuntherapie met pembrolizumab de meest waarschijnlijke oorzaak.’
Verpleegkundig specialist Renske Horinga ziet veel patiënten die combinatietherapie voor niercelcarcinoom krijgen. ‘Naast vermoeidheid rapporteren patiënten veel huidtoxiciteit, diarree en gewrichtsklachten. Ook zien we soms schildklierproblemen, met name hypothyreoïdie. Al deze klachten kunnen zowel bijwerkingen zijn van de TKI als van de immuuntherapie.’ Bij dit soort bijwerkingen past zij in het Universitair Medisch Centrum Groningen eenzelfde strategie toe als in het Antoni van Leeuwenhoek. ‘Bij ernstige klachten kiezen wij er voor om zowel de TKI als de immuuntherapie uit voorzorg te pauzeren. Als de klachten binnen een week na het pauzeren van de therapie verdwijnen, dan is het vrij zeker dat de TKI de boosdoener was.’
